Centrum Studiów Mediewistycznych
Centrum Studiów Mediewistycznych
Historia
Centrum Studiów Mediewistycznych powstało 1 kwietnia 2022 r. jako odrębna jednostka badawcza w strukturach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. 17 maja 2022 r. została powołana Rada Naukowa, którą tworzy piętnastu czołowych badaczy mediewistów. Od 1 lipca 2022 r. pracami Centrum kieruje dr hab. Paweł Kras, prof. KUL.
W latach 2023-2027 działalność Centrum jest finansowana ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach zadania zleconego przez Ministra Edukacji i Nauki pn. „Centrum Studiów Mediewistycznych: podstawowe badania edytorskie i inwentaryzacyjne do dziejów średniowiecznej Polski” na podstawie umowy nr MEiN/2022/DPI/3503.
Cele
Głównym celem Centrum jest podjęcie i realizacja szeroko zakrojonych badań edytorskich i inwentaryzacyjnych dotyczących dziejów Polski średniowiecznej, implementacja w polskiej mediewistyce nowoczesnych cyfrowych metod badawczych (digital humanities) oraz umiędzynarodowienie polskich badań nad średniowieczem i promocja ich wyników w świecie. Wśród zadań należy wymienić krytyczne opracowanie i nowoczesne udostępnienie niepublikowanych dotąd materiałów źródłowych o fundamentalnym znaczeniu dla polskiej historii i kultury, obejmujących obszerne, liczące setki, a niekiedy tysiące jednostek, zbiory dokumentów i rękopisów. Ponadto zostanie opracowany i udostępniony zbiór polskich pieczęci średniowiecznych. W celu promocji polskich badań planowane jest utworzenie bibliografii polskiej mediewistyki. W efekcie tych prac zarówno polscy, jak i zagraniczni badacze i studenci otrzymają nowoczesne narzędzia badawcze do badań nad historią średniowiecznej Polski. Do realizacji tych zadań powstał ogólnopolski, liczący kilkadziesiąt osób zespół badaczy, specjalizujących się w źródłoznawstwie i edytorstwie źródeł historycznych, reprezentujących różne ośrodki uniwersyteckie i instytuty Polskiej Akademii Nauk. Centrum podejmuje także współpracę z partnerami krajowymi i zagranicznymi, dzięki czemu ma szansę stać się platformą wymiany doświadczeń i szkolenia młodszych naukowców, inwestując w ten sposób w przyszłość polskiej mediewistyki.
Projekty badawcze
Monumenta Vaticana
Monumenta Vaticana res gestas Polonicas illustrantia to projekt, którego celem jest edycja tradycyjna i cyfrowa dokumentów dotyczących Polski z Archiwum Watykańskiego z czasów pontyfikatów Urbana VI (1378-1389) i Bonifacego IX (1389-1404).
Epistolae Ordinis Teutonici Sanctae Mariae
Celem projektu jest pełna, krytyczna edycja listów z Polski oraz korespondencji dotyczącej spraw polskich przechowywanych w Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem (dalej: GSPK). W pierwszej kolejności przewiduje się edycję zachowanych w GSPK listów polskich wystawców kierowanych do odbiorców krzyżackich. Korespondencja ta stanowi niezwykle ważny element polskiej spuścizny kulturowej, który dotąd nie był poddany systematycznym działaniom edytorskim. Jest to zespół kapitalnych źródeł dotyczących relacji politycznych, gospodarczych, kulturowych Polski z zakonem krzyżackim i jego pruskim państwem. Teksty korespondencji są wszakże niezwykle istotnym przekazem, który może stanowić podstawę do rozważań nad językiem (średniowieczną łaciną i językiem niemieckim), formularzem listu, sfragistyką, dziejami społecznymi oraz historią prawa Polski, a nawet szerzej Europy Środkowej.
Źródła dokumentowe i epistolograficzne stanowiące spuściznę po archiwum wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego są obecnie przechowywane w ogólnym zespole XX. HA. Listy z Polski znaleźć można w dwóch zespołach mniejszych GSPK. Pierwszym z nich jest Ordensbriefarchiv (dalej: OBA). Znajdują się w nim m.in. oryginalne listy kierowane do odbiorców krzyżackich (wielkiego mistrza, dostojników i zakonnych urzędników terytorialnych) przez korespondentów z Polski: polskich monarchów, książąt mazowieckich, urzędników ziemskich, starostów, ludzi polskiego Kościoła do czasu sekularyzacji Prus Zakonnych w 1525. W OBA przechowuje się obecnie 29070 jednostek, przy czym ogromna większość to korespondencja. Jak wskazuje wstępne rozpoznanie, tylko dla okresu panowania króla Władysława Jagiełły definicję listów z Polski spełnia 375 przechowywanych tam jednostek. Należy się spodziewać, że dla późniejszego okresu XV stulecia, wraz ze zwiększającą się popularnością komunikacji listownej, ich liczba będzie jeszcze bardziej znacząca. Obok zasobu OBA kopie listów wystawców polskich z późnego średniowiecza znajdują się również w Ordensfoliantach (dalej: OF) – pokrzyżackim zespole aktowym, do których były wpisywane kopie korespondencji zgodnie z wczesną praktyką kancelarii wielkich mistrzów w Malborku.
W ramach projektu prowadzone będą prace takie jak identyfikacja, selekcja, odczyt i transkrypcja listów, a także ich analiza kodykologiczna, źródłoznawcza i prozopograficzna, czego ostatecznym efektem będzie publikacja oraz stworzenie bazy cyfrowej dla 400 jednostek. W planach jest zorganizowanie konferencji pt. Hołd pruski (1525-2025): geneza, okoliczności i następstwa wraz z publikacją materiałów pokonferencyjnych. Projekt zwieńczy wydanie tomu pierwszego edycji źródłowej Epistolae Ordinis Teutonici Sanctae Mariae quae ad res gestas Poloniae spectant (t. 1: Listy z lat 1386-1434).
Pracami zespołu będzie kierować prof. dr hab. Sobiesław Szybkowski (Uniwersytet Gdański).
Księgozbiór klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna w Żaganiu
W wyniku projektu zostanie opracowana pierwsza część katalogu średniowiecznych rękopisów z dawnej biblioteki klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna w Żaganiu, znajdujących się obecnie w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu.
Katalog średniowiecznych rękopisów dominikańskich
Celem projektu jest skatalogowanie średniowiecznych rękopisów proweniencji dominikańskiej znajdujących się w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu.
Corpus sigillorum Poloniae
Corpus sigillorum Poloniae obejmuje przygotowanie edycji średniowiecznych pieczęci związanych z ziemiami polskimi, zgromadzenie informacji o pieczęciach notowanych w literaturze przedmiotu, edycjach źródłowych oraz inwentarzach zbiorów (zasobów). Dane te zostaną zdeponowane w ogólnodostępnym repozytorium cyfrowym.
Bibliografia mediewistyki polskiej
Podstawowym zadaniem w ramach tego projektu jest opracowywanie i publikowanie na bieżąco not bibliograficznych dotyczących polskich prac mediewistycznych w International Medieval Bibliography, działającej na platformie wirtualnej brepolis.net.
Zespół
Rada Naukowa
Przewodniczący Rady Naukowej
- prof. dr hab. Zdzisław Noga (Instytut Historii i Archiwistyki UP w Krakowie)
Członkowie Rady Naukowej
- prof. dr Julia Burkhardt (Mittelalterliche Geschichte Department, Ludwig-Maximilians-Universität München)
- prof. dr hab. Roman Czaja (Instytut Historii i Archiwistyki UMK)
- prof. dr hab. Tomasz Jasiński (Biblioteka Kórnicka PAN)
- prof. dr hab. Tomasz Jurek (Instytut Historii PAN)
- prof. dr hab. Agnieszka Kijewska (Instytut Filozofii KUL)
- prof. dr hab. Krzysztof Mikulski (Instytut Historii i Archiwistyki UMK; Prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego)
- doc. dr Martin Nodl (Centrum medievistických studií, Akademie věd České republiky, Praha)
- dr hab. Tomasz Nowicki, prof. KUL (Dyrektor Instytutu Historii KUL)
- prof. dr hab. Andrzej Pleszczyński (Instytut Historii UMCS)
- prof. dr hab. Marian Rębkowski (lnstytut Archeologii i Etnologii PAN)
- prof. dr hab. Stanisław Rosik (Instytut Historii UWr; Przewodniczący Stałego Komitetu Mediewistów Polskich)
- prof. dr hab. Marek Walczak (Instytut Historii Sztuki UJ)
- dr hab. Piotr Węcowski, prof. UW (Instytut Historyczny UW)
Dyrektor
- dr hab. Paweł Kras, prof. KUL (Katolicki Uniwersytet Lubelski)
Koordynatorzy
- dr hab. Marek D. Kowalski, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński) – koordynator projektu Monumenta Vaticana
- prof. dr hab. Sobiesław Szybkowski (Uniwersytet Gdański) – koordynator projektu Epistolae Ordinis Teutonici Sanctae Mariae
- dr hab. Jerzy Kaliszuk, prof. PAN (Instytut Historii Nauki PAN w Warszawie) – koordynator projektu Księgozbiór klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna w Żaganiu
- dr hab. Wojciech Mrozowicz, prof. UWr (Uniwersytet Wrocławski) – koordynator projektu Katalog średniowiecznych rękopisów dominikańskich
- dr hab. Marcin Hlebionek, prof. UMK (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – koordynator projektu Corpus sigillorum Poloniae
- dr Anna Adamska (Universiteit Utrecht) – koordynator projektu Bibliografia mediewistyki polskiej
- dr Waldemar Bukowski (Instytut Historii PAN) – koordynator działalności wydawniczej
- dr hab. Bogumił Szady, prof. KUL (Katolicki Uniwersytet Lubelski) – koordynator repozytorium cyfrowego
- dr hab. Anna Zajchowska-Bołtromiuk, prof. UKSW (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) – koordynator szkoły letniej
Wykonawcy
- mgr Jagoda Jankowska
- dr Ewelina Kaczor
- mgr Aleksander Sroczyński
- dr Antoni Śmist
- mgr Urszula Zachara-Związek
- dr Adam Zapała
Kontakt
Centrum Studiów Mediewistycznych
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
ICBN 2.06
ul. Konstantynów 1J
20-708 Lublin
telefon: +48 81 454 56 67
e-mail: csm@kul.pl
Facebook: medieval.center
