Prelegenci i abstrakty

• dr hab. Ewa Wółkiewicz, prof. IAiE PAN

Kolekty i opłaty za sakramenty w parafii św. Jakuba w Nysie w początku XVI w.

Do istotnych postulatów badawczych należy niewątpliwie rozpoznanie źródeł i wysokości dochodów plebańskich w późnym średniowieczu. Źródła typu "Liber beneficiorum" są w tym wypadku jedynie częściową pomocą, gdyż nie zawierają informacji o rzeczywistej egzekucji świadczeń ani danych o wpływach z kolekt i okolicznościowych opłat od wiernych. W nauce pojawiają się tezy, że z tego ostatniego źródła niektórzy plebani mogli czerpać nawet 80 % rocznych dochodów. Dokładne ustalenie podstaw materialnych średniowiecznego kleru umożliwia jedynie sięgnięcie po źródła rachunkowe. Z tego względu warto przyjrzeć się bliżej majątkowi nyskiej parafii św. Jakuba w Nysie – jednej z typowych dużych miejskich parafii na późnośredniowiecznym Śląsku. Tylko dla tej instytucji zachował się korpus ksiąg rachunkowych, których najstarsze zapisy sięgają lat 80 XV w.

• dr Michał Słomski (IH PAN)

Nowe miasto, nowa parafia? Rozwój urbanizacji pod Warszawą a struktury parafialne na przykładzie Skaryszewa, Pragi i Kamionu w XVII–XVIII wieku.

W pierwszej połowie XVII w. na krańcach podwarszawskiej wsi Kamion, będącej także centrum parafii, powstało miasto Skaryszew. Dodatkowo, w 1648 r. prawa miejskie otrzymała Praga, również wchodząca do tego okręgu parafialnego. Celem wystąpienia będzie omówienie problemu powstania w nowym mieście (Skaryszewie) nowego kościoła parafialnego w stosunku do starszej osady (Kamiona) ze starszą świątynią. Zwrócę uwagę również na fakt istnienia miasta (Pragi), w którym nie było kościoła parafialnego, był zaś kościół klasztorny. Wskażę porównawczo na nieliczne przypadki miast z ziem polskich bez kościołów parafialnych oraz na sytuację kościelną powstających wokół Warszawy jurydyk. Zakres chronologiczny obejmie XVII i XVIII w. Oba aspekty przedstawię na podstawie materiałów archiwalnych z Archiwum Diecezjalnego w Płocku (akta wizytacyjne, Acta episcopalia) oraz z Archiwum Diecezjalnego Warszawsko-Praskiego (metryka zaślubionych). Dla badań porównawczych wykorzystam dostępną literaturę przedmiotu.

• dr hab. Rafał Eysymontt, prof. UWr; Radosław Gliński ((Filozofická fakulta Univerzity Karlovy)

Fara w mieście królewskim ziemi kłodzkiej. Uwarunkowania historyczne i urbanistyczne

Miasta królewskie ziemi kłodzkiej – Kłodzko, Bystrzyca Kłodzka, Radków i Lądek – cieszyły się prawem bezpośredniego patronatu króla Czech. Zgodnie z dokumentem z 1336 r. mieszczanie tych ośrodków uzyskali cenny przywilej wyłączający ich fary ze sprawowania przez miejscową szlachtę prawa patronatu nad nimi. We wszystkich pozostałych osadach Kotliny rycerze mogli swobodnie cieszyć się tym prawem i wysuwać swoich kandydatów na proboszczów i kapelanów. Równocześnie liczne dane historyczne wskazują na mecenat zarówno lokalnego mieszczaństwa, jak i rycerstwa związany z wyposażeniem kościołów w wymienionych wyżej ośrodkach. Wspomniane miasta reprezentują przy tym nieco odmienny od najpowszechniej stosowanego w regionie model planu, w którym niezwykłą rolę odgrywa usytuowanie fary. Autorzy wystąpienia przedstawią owe charakterystyczne historyczne i przestrzenne uwarunkowania bazując na swoich doświadczeniach związanych z przygotowywaniem atlasów historycznych dla miast ziemi kłodzkiej.